लेखमाला - आठवणीतील गाव- परभणी -
लेख- १३ वा -
माझ्या संस्कार -शाळा - वाचनालय .
------------------------------
मित्र हो नमस्कार ,
बघता बघता आपल्या वाचन -सहवासाला तीन महिने होत आहेत , मी लिहिलेले ..तुम्ही आवर्जून वाचता ..तुमचा प्रतिसाद मला लेखन -प्रेरणा देणारा आहे ..हे आवर्जून सांगतो.
ग्रंथ आणि ग्रंथ -वाचन ..यांचे महत्व शालेय जीवना पासून मनावर ठसवण्यासाठी प्रयत्न केले जातात ....तसे पाहिले तर पुस्तकांच्या ..सहवासात आपण आयुष्यभर घडत जातो ..हे वाचन संस्कार ज्या वास्तूत होत असतात ..त्याला ..वाचन मंदिर , वाचनालय असे म्हणतो .
वाचनाची आवड लागण्यात ..माझ्या गुरुजनांचा मोठा वाटा आहे, तितकाच माझ्या आई-वडिलांचा वाटा आहे ,ज्यांच्या मुले ..लहानपणापासून पुस्तके- मासिके आणि पेपर ..यांच्या माध्यमातून वाचनाची गोडी लागली आणि ती आता आवडीची सवय झालेली आहे.
पुस्तकांवर मी अनेक कविता लिहिल्या आहेत ..आजच्या लेखासाठी अनुरूप अशी एक छोटीशी कविता देण्याचा मोह आवरत नाही ..या कवितेत .." ग्रंथ -महिमा - वर्णिलेला आहे....जो वाचन संस्कार किती महत्वाचे आहेत हे सांगतो आहे.
|| ग्रंथ -महिमा ||
गुरु मानावे ग्रंथाना
संगती त्यांच्या असावे
न्युनत्व आपुले सारे
दुरदूर ते सारावे ...!
अक्षरसागर थोर अपार
नाही कशाचा त्याला पार
बऱ्या- वाईटाचे सार
जाणावे ग्रंथा मधुनी ...||
थोर असो वा सान
मिळवा कधी ही ज्ञान
ग्रंथ असती सदैव उघडे
आपणच पडू कधी तोकडे ...!
ग्रंथ -महिमा थोर असा
किती म्हणून सांगावा
जावे शरण ग्रंथाना
अनुभव स्वतः: घ्यावा ...!
संत-संग आणि सत्संग - अशा दोन्हींचा लाभ ..वाचनातून आपल्याला होत असतो अशी माझी भावना आहे. त्यामुळे हा लाभ प्राप्त करण्याचे ठिकाण म्हणजे - वाचनालय ..हे माझे अत्यंत प्रिय असे ठिकाण आहे...वाचन म्हणजे ..एकाच वेळी ..शब्द-समाधी , भाव -समाधी - आणि ध्यान -समाधी " देऊ शकणारी क्रिया आहे . या साठी वाचनालय ही योग्य जागा आहे .
आता पर्यंत मी पाहिलेली सर्वात मोठी "लायब्ररी - हैदरबाद येथील - स्टेट लायब्ररी .. ! इथल्या हॉल मध्ये बसून केलेलं वाचन ..त्याला आता पन्नास वर्ष होऊन गेलीत ..पण ती वाचन -समाधी अजून ही मनाला तोच आनंद देत असते.
परभणीला आल्यावर सवयी प्रमाणे ..वाचनालय -शोध घेणे ही गोष्ट केली ..
आणि क्रमाने -- गणेश वाचनालय , न.पा .परभणीचे ..मौलाना आझाद वाचनालय ..ही २ प्रमुख वाचनालये मला आवडली ..आणि उत्तम ग्रंथपाल - पुस्तकांची काळजी घेणारा संदीप पेडगावकर हा मित्र मिळाला ..याला ..ग्रंथ-सखा " म्हणणे अधिक योग्य ठरेल ..
याच गणेश वाचनालयाने .."एक पुस्तक -एक दिवस " हा अभिनव उपक्रम (जो अजून ही चालू आहे ..) सुरु केला आणि उपक्रमातील पुस्तक बद्दल वाचून ..त्यवर वक्ता म्हणून ..तयारी करून कसे बोलवे ..याचे धडे गिरवण्याची संधी आमच्या सारख्या (त्यावेळच्या ..नवोदित ) लेखकांना दिली ..असा अभ्यास-पूर्वक वाचन सराव .आमच्या कडून करवून घेणाऱ्या ..संदीप पेडगावकर -या मित्राचे आभार मानाने कृत्रिम उपचार ठरेल ..म्हणून त्याचे हे ऋण मनात कायमस्वरूपी ठेवावेत इतके महत्वाचे आहेत..
त्यावेळी सुरुवातीला ..संपन्न झालेल्या एक पुस्तक -एक दिवस "या कार्यक्रमात पुस्तक -परिचय ..वक्ता म्हणून गणेश वाचनालयात मला अनेक वेळा व्यक्त होता आले ..त्याचा पुरेपूर लाभ मला ..आता पुण्यात ..आल्यावार ..अनेक ठिकाणी पुस्तकावर लिहितांना आणि बोलतांना होतो आहे..
याचे सारे श्रेय ..संदीप पेडगावकर आणि श्रीकांत उमरीकर या दोन मित्रांचे आहे.
रेनबो कॉम्पुटर - हे श्रीकांत उमरीकर चे ऑफिस .शिवाजी नगर भागात ..मराठवाडा हायस्कूलच्या जवळ होते ..
या ऑफिसात अनेक वेळा श्रीकांत बरोबर पुस्तक आणि वाचन , वाचनालय .या बद्दल आमच गप्पा होत असत , पुस्तक-प्रकाशन हा एक उप विभाग इथे सुरु झालेला होता .. कॉम्पुटर टाइपिंग करणारा ..विनोद राहेरकर ..खूप छान स्वभावाचा मित्र .. माझ्या अनेक पुस्तकांचे डीटीपी ..विनोदने खूप मनापासून केले आहे ..१९९० -२००० या दहा वर्षात माझी जी पुस्तके प्रकाशित झालीत ..उदा. नवर्यांची चाळ- विनोदी कथा , , संतकवी दासगणू वांग्मय दर्शन , आणि - गाणे दिवाने -कविता संग्रह , गोड गोड चीकोबा - बाल-कविता संग्रह .या पुस्तकांची नावं चटकन आठवतात.
श्रीकांत उमरीकर ने मला निवडक आणि वैचारिक वाचनाची गंभीर वाचन सवय लावली ..त्यामुळे ..वाचन म्हणजे मनोरंजन " हा प्राथमिक उद्देश ..नव्हे ..त्या पुढे जाऊन मानसिक आणि वैचारिक बैठक वाचनाने स्थिर होत असते ",
हे श्रीकांतच्या वाचक -दृष्टिकोनातून मला शिकता आले ..तसे म्हटले तर .आमची स्वभाव -पृकृती भिन्न होती ..असे असून ही साहित्य आणि वाचन आवड "या दोन गोष्टींनी .आम्हाला छान मित्र बनवले आहे ..आमची मैत्री .आज ही नवी आवृत्ती निघालेल्या पुस्तका इतकीच फ्रेश आहे.
शिवाजीनगर इथून श्रीकांतचे ऑफिस नानलपेठ ला शिफ्ट झाले ..आणि इथे सुसंपन्न असे वाचनालय सुरु झाले ..
याचे "शब्द-घर " हे नाव मी सुचवलेले आहे.जे श्रीकांतने मोठ्या मनाने मान्य करून ..या "शब्द-घरात " एक वाचक म्हणून , एक लेखक म्हणून मोठ्या सन्मानाने , हक्काने वावरू दिले .
असाच आणखी एक मित्र ..वाचनाच्या आणि पुस्तकांच्या आवडीमुळे मला मिळाला ..वयाने लहान असेल , पण ,ते कधीच जाणवू न देता या मित्राशी माझे खूप छान जमत असे...भूषण घोडके .."
गोमटेश एजन्सी " हे पुस्तक वितरण व्यवस्था असलेले परभणीतील महत्वाचे ठिकाण ...
. -माझ्या बँकेतून ..घरी जाण्याच्या रस्त्य्वारच ..स्टेडीयम कोम्प्लेक्ष मध्ये भूषणचे पुस्तक दुकान होते.स्कूटर आपोआपच थांबत असे .
त्यांच्याकडे अनेक प्रकाशन संस्थेची नवनवीन पुस्तके नित्य नेमाने वितरणासाठी येत असत , अशा पुस्तकांची काही निवडक लेखक मित्र साठी लायब्ररी आम्ही सुरु करायला लावली ..भूषण आम्हाला आलेल्या पुस्तकातली छान पुस्तके देत असायचा , या मित्रामुळे .मला नामवंत आणि नवोदित अशा लेखक- कवींच्या साहित्यकृती वाचण्यास मिळाल्या ..ज्यामुळे ..माझ्या वाचनाचा परीघ वाढण्यास मदत झाली .. भूषण आणि गोमटेश एजन्सी " ही दोन नावे माझ्या लेखनास योग्य दिशा देणारी दोन महत्वाची नावं आहेत
२००५ पर्यंत प्रकाशित झालेल्या माझ्या बहुतेक सगळ्याच पुस्तकांच्या प्रती . भूषण घोड्केने आवर्जून त्याच्या वितरण-कार्यात सामावून घेतल्या होत्या ..माझ्या लेखन -सातत्याचे या भूषणला खूप कौतुक होते ..वेळोवेळी तो त्याच्या परिचितांना माझ्या लेखनाबद्दल मोठ्या कौतुकाने सांगतांना मी आनंदाने ते माझ्या कानात आणि मनात साठवून ठेवीत असे. माझे अध्यात्मिक पुस्तक .संतकवी दासगणू वांग्मय दर्शन " शासनमान्य ग्रंथ खरेदी योजनेत " आहे " हे त्याने केलेले माझ्यासाठीचे खूप मोठे काम ..आधी केले मग सांगितले अशा स्वरूपाचे पण ..माझ्या साठी ते आश्चर्य-गिफ्ट "होते .गोमटेश एजन्सी आणि भूषण ..मित्रा ..माझ्या मनात तुमचे स्थान खूप मोलाचे आहे.
परभणी वास्तव्यात मला काय काय मिळत गेले ..यादी मोठी आहे , या पुढे असेच काही छानसे ...
------------------------------
लेख- १३ वा -
माझ्या संस्कार -शाळा - वाचनालय .
-अरुण वि.देशपांडे -पुणे.
मो- ९८५०१७७३४२
------------------------------
No comments:
Post a Comment